Warunkowe umorzenie postępowania karnego w jednym słowie ujmując stanowi „ szansę” dla osoby, która została uznana za winną zarzucanego jej czynu. Nie każde jednak przypisanie odpowiedzialności karnej musi się skończyć wpisem w Krajowym Rejestrze Karnym. Istnieje możliwość poddania oskarżonego próbie, która ma wykazać czy faktycznie inkryminowany czyn stanowił incydent w życiu sprawcy.
Warunkowe umorzenie postępowania karnego polega tym samym z jednej strony na przypisaniu odpowiedzialności karnej oskarżonemu, a z drugiej na odstąpieniu przez wyrokujący sąd od wszystkich negatywnych konsekwencji, jakie groziłyby sprawcy czynu zabronionego i poddanie go swoistemu testowi na określony czas.
Instytucja ta ma ograniczone zastosowanie i jest praktykowana wyjątkowo w stosunku do osób, które po raz pierwszy weszły w konflikt z prawem, co oznacza w tym wypadku, że w momencie wydawania orzeczenia oskarżony nie może figurować w Krajowym Rejestrze Karnym. O tym kto jest wpisywany w KRK przeczytacie TUTAJ (https://pl.wikipedia.org/wiki/Krajowy_Rejestr_Karny).
Przykładowa sentencja wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne może brzmieć następująco: ustalając, że oskarżony Jan Arbuz dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu, które to zachowanie wyczerpuje znamiona występku z art. 62 ust. 1 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii oraz uznając, że wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, a okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, na podstawie art. 66 § 1 i § 2 kodeksu karnego w zw. z art. 67 § 1 k.k., warunkowo umarza postępowanie karne wobec Jana Arbuza na okres próby wynoszący 3 (trzy) lata.
Uregulowania dotyczące warunkowego umorzenia postępowania karnego znajdują się w Kodeksie Karnym (https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970880553). Zgodnie z art. 66 § 1 k.k. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Dodatkowo art. 66 § 2 k.k. stanowi, że Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
Tym samym instytucja ta nie ma zastosowania do najcięższych przestępstw, czy też rażąco społecznie szkodliwych zachowań. Typowymi przykładami przestępstw, w których sądy stosują warunkowe umorzenie postępowania karnego są: posiadanie niewielkich ilości narkotyków, tj. art. 62 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20051791485), jazda stanie nietrzeźwości w przypadku niewielkich stężeń tj. art. 178 a k.k. czy też zniesławienie tj. art. 212 k.k.
Sąd warunkowo umarzając postępowanie karne poddaje sprawcę próbie trwającej od 1 roku do lat 3 o czym stanowi art. 67 § 1 k.k. Warunkowemu umorzeniu mogą towarzyszyć dodatkowe obowiązki jak i nadzór kuratora. Co istotne w przypadku art. 178 a § 1 k.k. sąd może odstąpić od obligatoryjnego zakazu prowadzenia pojazdów w wymiarze lat 3 orzekając ten środek karny w wymiarze do lat 2, co stanowi kolejną korzyść dla sprawcy.
Zgodnie z art. 68 § 1 k.k. podjęcie postępowania nastąpi jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany. Należy jednak pamiętać o tym, że sąd może podjąć postępowanie jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż określone w § 1 przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.
Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Warto tym samym walczyć o możliwość skorzystania z tej instytucji, którą może zastosować jedynie sąd orzekający w sprawie. Chociaż pojawia się w orzeczeniach wyjątkowo to diametralnie wpływa na sytuację sprawcy zdarzenia, gdzie np. zainteresowany musi posiadać zaświadczenie o niekaralności w pracy.
